Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa (TMHiZK) powstało 21 listopada 1896, a swą działalność rozpoczęło z dniem 1 stycznia 1897
Głównymi, statutowymi celami Towarzystwa są:
promocja badań nad Krakowem i upowszechniania wiedzy o nim, w zakresie konserwacji zabytków i zapobiegania ich niszczeniu
organizowanie imprez społeczno-kulturalnych o tematyce krakowskiej
publikacji osiągnięć badawczych z dziejów miasta
Instytucją, która bezpośrednio wsparła powstawanie nowego stowarzyszenia, było Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa. Do zebrania założycielskiego Towarzystwa doszło 21 listopada 1896 r. z inicjatywy prezesa Archiwum, Stanisława Krzyżanowskiego, w jego siedzibie przy ul. Siennej 16
Projekt statutu nowo założonego Towarzystwa przesłano do Namiestnictwa we Lwowie, które zezwoliło na powstanie organizacji. Pozwoliło to założycielom na wydanie na łamach czasopisma „Czas” odezwy informującej mieszkańców Krakowa o powstaniu Towarzystwa. Pismo, datowane na 1 stycznia 1897 r., opublikowane zostało w 4.
numerze „Czasu” z 6 stycznia tego roku i, jako akt oficjalnego rozpoczęcia działalności stowarzyszenia, spotkało się z aprobatą większości krakowskich organów opiniotwórczych oraz społeczeństwa – w pierwszym roku działalności zapisało się do organizacji 176 osób, a po kilku latach liczba ta oscylowała stale wokół 500–600.
6 stycznia 1897 r. doszło do pierwszego Walnego Zebrania Towarzystwa, które miało miejsce w Sali Posiedzeń Rady Miasta, a przewodniczył mu prezydent Józef Friedlein. Za cele statutowe Towarzystwa uznano m.in. „poznawanie dziejowej przeszłości Krakowa i okolic” oraz „obudzenie poszanowania dla pamiątek i zabytków Krakowa” w społeczności miasta, które miano osiągać m.in. poprzez działalność konserwatorską, naukową, popularyzatorską czy „gromadzenie zabytków pamiątkowych do muzeum historycznego miejskiego”.
Pierwszym prezesem Towarzystwa wybrany został Józef Wawel-Louis. Ze względu na zły stan zdrowia zrzekł się on funkcji przewodniczącego niedługo po wyborze, a po jego śmierci nowym prezesem został Władysław Łuszczkiewicz. Następcą Łuszczkiewicza był Stanisław Krzyżanowski, który pełnił funkcję przewodniczącego od czerwca 1900 r. do wiosny 1916 r.
Niemal od razu po zawiązaniu się Towarzystwo podjęło energiczną działalność na wielu płaszczyznach, począwszy od wydawniczej (w pierwszym roku działalności wydano m.in. cztery tomy serii „Biblioteka Krakowska”) poprzez opiekę nad zabytkami (m.in. interwencja w sprawie planów przekształcenia Barbakanu w siedzibę teatru ludowego) po działania na rzecz popularyzacji historii, jak umieszczenie w miejskich murach obronnych tablicy pamiątkowej ku czci Marcina Oracewicza. Rok po założeniu Towarzystwa, w 1898 r., ukazał się pierwszy numer redagowanego przez nie „Rocznika Krakowskiego”.
Tuż po zawiązaniu się Towarzystwa otrzymywać zaczęło ono skromne zasiłki z funduszy Rady Miejskiej oraz Miejskiej Kasy Oszczędności. W 1901 r. subwencję przyznał również Galicyjski Wydział Krajowy, a w 1903 r. TMHiZK otrzymało oficjalną pomoc finansową od rządu. W 1916 r., po śmierci Eustachego Chronowskiego, Towarzystwo otrzymało pierwszy dar testamentowy w wysokości 5000 koron.
Do wybuchu I wojny światowej TMHiZK zaangażowało się w liczne akcje na rzecz miasta i podjęło wiele interwencji takich jak np. zapobieżenie wyburzeniom pałacu pod Krzysztofory (1913) czy kompleksu budynków przy kościele św. Idziego. Stowarzyszenie wspierało także finansowo remonty obiektów takich jak ogrójec przy kościele św. Barbary (1897) i kościół św. Wojciecha (prace przy fundamentach w 1899 i 1908).
Inną dziedziną działalności TMHiZK było sprawowanie merytorycznej opieki nad tradycjami krakowskimi. W 1898 r. magistrat oficjalnie powierzył Towarzystwu zadanie przygotowania odpowiedniej oprawy tradycji Pochodu Lajkonika, co zaowocowało m.in. nowym strojem Lajkonika stworzonym w latach 1903–1904 wg projektu Stanisława Wyspiańskiego. Od 1897 r. Towarzystwo zajmowało się także ujęciem w merytoryczne ramy tradycji szopkarstwa krakowskiego.
Towarzystwo finansowało wówczas również druk „Kalendarza Krakowskiego” Józefa Czecha, wydało także ilustrowany fotografiami album ołtarza Wita Stwosza.
źródło - Wikipedia
Comments